Odkrycie dokonane w północnej Europie w 2023 r. wzbudziło zainteresowanie przedsiębiorstw, władz i instytucji finansowych. Było to największe złoże metali ziem rzadkich znalezione do tej pory w Europie, ogłoszone przez firmę z ponad stuletnim doświadczeniem w sektorze górniczym.
Ta wiadomość sprzed ponad dwóch lat, mająca potencjalne znaczenie dla niezależności technologicznej kontynentu, nadal budzi pytania dotyczące dalszych kroków, szacowanych terminów oraz potencjalnych wyzwań regulacyjnych i środowiskowych.
Gdzie znajduje się największe złoże metali ziem rzadkich w Europie?
W północnej Szwecji firma wydobywcza LKAB ogłosiła w styczniu 2023 r. odkrycie złoża o znacznej wielkości w europejskim spektrum pierwiastków ziem rzadkich.
Znalezisko znajduje się w miejscowości Kiruna, regionie historycznie związanym z górnictwem. Firma, która ma ponad 130-letnią historię, uznała to złoże za największe znane na kontynencie.
Złoże, nazwane Per Geijer, znajduje się około 700 metrów od jednej z czynnych kopalń żelaza LKAB. Wstępne szacunki wskazują na około 585 milionów ton rudy, wśród której znajdują się takie składniki jak apatyt, bogaty w fosfor i pierwiastki rzadkie.
Co zawierają te szwedzkie pierwiastki ziem rzadkich i jaki jest ich potencjał?
Istotną część tego złoża stanowią tlenki metali ziem rzadkich. Firma szacuje, że może ono zawierać nawet milion ton tych materiałów. Wśród zidentyfikowanych pierwiastków wyróżniają się prasymid i neodym, wykorzystywane do produkcji magnesów trwałych.
Magnesy te mają kluczowe znaczenie w produkcji silników do pojazdów elektrycznych i turbin wiatrowych. Udział metali ziem rzadkich w całkowitej ilości rudy wynosi 0,18%, co choć wydaje się niewielką wartością, jest uważane za opłacalne z punktu widzenia wykorzystania przemysłowego.
Szef ds. strategii produktów specjalnych w LKAB, David Hognelid, wyjaśnił, że połączenie wielkości i koncentracji sprawia, że projekt jest potencjalnie „opłacalny i zrównoważony”, choć jego rozwój jest nadal w fazie wstępnej.
Jaka jest szacunkowa wartość tych metali ziem rzadkich w euro?
Według szacunków złoże zawiera około miliona ton tlenków metali ziem rzadkich.
Obecne ceny tlenków neodymu i praseodymu, kluczowych pierwiastków wykorzystywanych do produkcji magnesów trwałych stosowanych w pojazdach elektrycznych i turbinach wiatrowych, wynoszą około 446 500 juanów za tonę w przypadku tlenku neodymu-praseodymu i 546 500 juanów za tonę w przypadku mieszanki metali praseodymu i neodymu.
Przy przybliżonym kursie wymiany 1 euro = 7,8 juanów ceny te odpowiadają około 57 244 euro i 70 064 euro za tonę. Przyjmując średnią wartość 63 654 euro za tonę, szacowana łączna wartość tlenków metali ziem rzadkich w złożu wyniesie około 63 654 mln euro.
Aby umieścić tę kwotę w kontekście, projekt Halleck Creek w Wyoming w Stanach Zjednoczonych został wyceniony na 37 mld dolarów.
W jakim czasie wydobyte zostaną minerały i jakie kwestie moralne pozostają jeszcze do rozwiązania?
Firma rozpoczęła już prace przygotowujące dostęp do galerii poszukiwawczych. Badania terenu i ocena potencjału złoża mają potrwać kilka lat.
Według aktualnych prognoz, uzyskanie pozwoleń i przeprowadzenie badań środowiskowych może potrwać od 10 do 15 lat. Sama firma przyznała, że przed rozpoczęciem eksploatacji złoża jest jeszcze „długa droga”.
Szwedzkie przepisy dotyczące ochrony środowiska nakładają obowiązek szczegółowej oceny wpływu na lokalny ekosystem, a także na zasoby wodne regionu. Istnieje możliwość, że strategiczne znaczenie metali ziem rzadkich przyspieszy te procedury, ale nie ma na to żadnej gwarancji.
Ze swojej strony szwedzka minister energii i przemysłu, Ebba Busch, zaznaczyła, że odkrycie to może pomóc zmniejszyć zależność Europy od Chin w zakresie dostaw tych minerałów. Ogłoszenie to zbiegło się w czasie, gdy Unia Europejska wzmacnia swoje działania na rzecz przejścia na energetykę mniej zależną od importu.
Jak powiedział dyrektor generalny LKAB: „Stoimy przed problemem dostaw. Bez kopalń nie może być pojazdów elektrycznych”.
Historia górnictwa w regionie Kiruna
Kiruna nie jest obca działalności górniczej. Od XVII wieku region był eksploatowany przez różne pokolenia górników. Nowoczesna historia LKAB rozpoczęła się formalnie w 1890 roku, chociaż początki działalności sięgają wcześniejszych odkryć, w wielu przypadkach dokonanych przez lokalnych mieszkańców i społeczności lapońskie.
W XX wieku LKAB odegrało kluczową rolę w rozwoju infrastruktury kolejowej między Luleå a Narvik, niezbędnej do transportu rudy z głębi lądu do portów.
Obecnie firma działa w ponad 12 krajach i realizuje strategię ciągłych innowacji, koncentrując się na zrównoważonym rozwoju i dywersyfikacji produktów.