Pod powierzchnią wzgórza w południowej Francji, na terenie przeznaczonym pod zabudowę mieszkaniową, zespół archeologów dokonał odkrycia, które może okazać się jednym z najważniejszych znalezisk archeologicznych ostatniej dekady:prawie nienaruszona mozaika rzymska o wyjątkowych cechach, która niespodziewanie pojawiła się wśród pozostałości starożytnego miasta.
Odkrycie wzbudziło duże zainteresowanie ze względu na swój stan zachowania oraz znaczenie dla wiedzy historycznej na temat życia miejskiego w okresie starożytnego Rzymu.
Jaka jest historia rzymskiej mozaiki znalezionej pod ziemią we Francji?
Podczas prac wykopaliskowych na wzgórzu l’Ermitage w Alès (Gard), na południu Francji, zespół Narodowego Instytutu Badań Archeologicznych (Inrap) zidentyfikował rzymską mozaikę w wyjątkowym stanie. Prace, prowadzone przez archeologa Oliviera Mignota w okresie od lutego do czerwca 2025 r., były częścią standardowej procedury przed rozpoczęciem zabudowy terenu.
Badany obszar obejmował ponad 3700 metrów kwadratowych na opuszczonym zboczu. To, co zaczęło się jako rutynowe poszukiwania, przerodziło się w zakrojoną na szeroką skalę ekspedycję archeologiczną.
W ciągu kilku tygodni odkryto kilka częściowo wykutych w skale domostw, pozostałości budynków, kanały odprowadzające wodę oraz infrastrukturę hydrauliczną o pewnym poziomie technicznym.
Najważniejszym znaleziskiem była jednak prawie nienaruszona mozaika rzymska w jednym z głównych pomieszczeń budynku, który wygląda na domus, czyli rzymską rezydencję miejską należącą do zamożnej rodziny.
Oto szczegóły zadziwiającej architektury rzymskiej mozaiki
Znaleziska wskazują, że budowla, w której znajduje się mozaika, miała kilka etapów budowy. Ściany wzniesiono z kamienia połączonego ziemią, co było powszechną techniką w czasach Republiki Rzymskiej. Początkowo podłogi były ubijane ziemią. W drugiej fazie zastąpiono je płytkami i ozdobiono mozaiką.
Mozaikowa posadzka ma wymiary 4,5 na 3,8 metra i składa się zbiałych, czarnych i czerwonawych płytek, prawdopodobnie pomalowanych cyny.
Ten kosztowny pigment pozyskiwano z rtęci, a jego użycie wskazuje na wysoki status ekonomiczny dawnych właścicieli.
Centralny wzór stanowi ciąg przeplatających się motywów geometrycznych, otoczony trzema białymi pasami bez zdobień. Po lewej stronie znajduje się ciemny prostokąt, który eksperci interpretują jakomożliwe wejście do innego pomieszczenia. Pomimo upływu czasu zachowały się nawet ślady farby na niektórych kafelkach, co jest niezwykłe w przypadku tego typu elementów.
Techniki i ponowne wykorzystanie materiałów, które zaskoczyły archeologów
Oprócz mozaiki rzymskiej, zespół archeologiczny dostarcza informacji na temat umiejętności technicznych ówczesnych mieszkańców. Domy były wykute w skale wapiennej i pokryte gliną, aby zapobiec przeciekaniu wody. Pod posadzką zidentyfikowano warstwę brasier, mieszankę fragmentów kamienia i wapiennego pyłu, która pełniła funkcję drenażową.
Jednym z najbardziej uderzających elementów jest system odprowadzania wody deszczowej. Do budowy kanału odprowadzającego wodę z dachu na zewnątrz wykorzystano ponownie amfory, które zostały pocięte i połączone.
Tego typu rozwiązania, oparte na ponownym wykorzystaniu przedmiotów codziennego użytku, świadczą o sprawnym planowaniu technicznym i ekonomicznym.
Stanowisko archeologiczne w Alès i jego różne warstwy historyczne
Stanowisko archeologiczne w Alès nie ogranicza się do okresu rzymskiego. W południowej części wzgórza odkryto co najmniej dziesięć grobów, prawdopodobnie datowanych na V i VI wiek. Groby, proste i pozbawione wyposażenia, mogą być związane z późnymi obrzędami chrześcijańskimi.
Później, już w średniowieczu, augustianie zbudowali na tym samym terenie kaplicę, co potwierdza ciągłość użytkowania tego miejsca na przestrzeni wieków.
W XVI-XVIII wieku zbocze zostało przekształcone w faïsses, czyli tarasy rolnicze, powszechnie stosowane w południowej Francji. Każda warstwa wykopanej ziemi odzwierciedla etap ewolucji krajobrazu i wykorzystania przestrzeni przez człowieka.
Warto również zauważyć, że nie jest to pierwsza ważna mozaika rzymska znaleziona na tym wzgórzu. W 2008 roku odkryto tam największą mozaikę we Francji, datowaną na czasy Juliusza Cezara.
Znaczenie tego odkrycia archeologicznego dla Francji
Ten historyczny obiekt potwierdza hipotezę, że Alès było od dawna aktywnym ośrodkiem handlowym, położonym w strategicznym miejscu między Galią Narbonensis a doliną Rodanu.
Nowe znalezisko, dalekie od bycia odosobnionym przypadkiem, stanowi kontynuację badań nad urbanistyką rzymską na południu dzisiejszej Francji. Jakość wykonania, wraz z planem strukturalnym budynku i powiązaną infrastrukturą, wzmacnia koncepcję miasta o znaczącym rozwoju urbanistycznym w starożytności.
Obecnie rozważa się możliwość przeniesienia mozaiki w celu jej renowacji i publicznej ekspozycji.
Gmina Alès wyraziła już zainteresowanie stworzeniem stałej przestrzeni do konserwacji znalezionych zabytków, co mogłoby uczynić to odkrycie nowym punktem odniesienia dla dziedzictwa archeologicznego regionu.
Na koniec należy pamiętać, że proces wykopalisk nie został jeszcze zakończony. Jak stwierdził sam Olivier Mignot, odkrycie mozaiki rzymskiej rodzi nowe pytania dotyczące organizacji miasta i jego roli w kontekście handlowym i politycznym południowej Galii.