Trilobit sprzed ponad 250 milionów lat pojawia się obok zmarłego w Lucus Augusti, podważając granice między tym, co naturalne, a tym, co święte w rzymskich rytuałach pogrzebowych
Zespół archeologów udokumentował niezwykłe znalezisko w rzymskiej nekropolii z I wieku n.e. w dzisiejszym Lugo, znanym wówczas jako Lucus Augusti. W jednym z wykopanych grobów znaleziono skamielinę trylobita, wymarłego stworzenia morskiego sprzed ponad 250 milionów lat, wraz ze szczątkami dorosłego osobnika. Badanie, opublikowane w czasopiśmie Archaeological and Anthropological Sciences, stawia hipotezę, że skamielina ta mogła być używana jako amulet lub mieć wartość symboliczną w rytuale pogrzebowym, otwierając drogę do badań nad wykorzystaniem „niezwykłych” materiałów naturalnych w kontekście pogrzebowym w starożytności.
Trilobit został znaleziony w wypełnieniu grobu, wśród innych materiałów towarzyszących szczątkom kostnym. Autorzy badania wykluczają, że jest to naturalny element terenu, ponieważ skamielina pochodzi z formacji geologicznych oddalonych od Lugo, takich jak Kantabryjskie Góry lub Góry Leonu, co sugeruje celowe przeniesienie.
Nie wykazuje również śladów obróbki lub modyfikacji, co potwierdza hipotezę o jego wykorzystaniu jako przedmiotu symbolicznego w stanie naturalnym, prawdopodobnie zebranego ze względu na charakterystyczny kształt i egzotyczny wygląd. Fakt, że został złożony wraz z ciałem, a nie znaleziono go na bardziej powierzchownych warstwach, potwierdza jego związek z rytuałem pogrzebowym.
Obiekt rytualny czy zwykła osobliwość?
Badania sugerują, że skamielina mogła mieć znaczenie symboliczne dla lokalnej społeczności rzymskiej. Spiralny i symetryczny kształt trylobita, a także jego nieznane pochodzenie dla mieszkańców I wieku, mogły wzbudzić fascynację związaną z wierzeniami magicznymi lub religijnymi. W świecie rzymskim amulety i przedmioty o ezoterycznym znaczeniu były powszechne, a niektóre skamieliny zostały już udokumentowane w podobnych kontekstach, choć bardzo sporadycznie. Pliniusz Starszy w swojej Historii naturalnej opisał już przypisywanie szczególnych mocy niektórym kamieniom, które dziś moglibyśmy uznać za skamieliny. W tym sensie trilobit mógł być postrzegany jako kamień z „duszą”, posiadający właściwości ochronne lub lecznicze.
Chociaż jest to wyjątkowe znalezisko, artykuł zawiera inne podobne przykłady z obszaru śródziemnomorskiego. W kontekście rzymskim, a nawet prehistorycznym, znaleziono skamieniałości muszli lub pozostałości minerałów wykorzystywane jako ozdoby, amulety lub elementy rytualne. Na Półwyspie Iberyjskim przypadki takie są jednak niezwykle rzadkie, co sprawia, że odkrycie to stanowi jedyne źródło informacji pozwalające zrozumieć relacje między starożytnymi ludami a przedmiotami naturalnymi, które wykraczały poza ich codzienną wiedzę. Naukowcy podkreślają, że przedmioty te, ze względu na swoją wyjątkowość, mogły pełnić funkcję oznak statusu, tożsamości lub duchowego związku z nieznanym.
Otwarte interpretacje dotyczące ich funkcji
Naukowcy nie wykluczają, że skamielina trafiła do grobu przez przypadek, ale hipoteza celowego umieszczenia zyskuje na sile ze względu na kontekst archeologiczny i jej zewnętrzne pochodzenie. Umieszczenie skamieliny w pojedynczym grobie wzmacnia ideę konkretnego symbolicznego znaczenia, prawdopodobnie związanego ze zmarłym. Mogła ona pełnić funkcję ochronną dla duszy w drodze do zaświatów, oznaczać status lub symbolizować tożsamość kulturową, choć interpretacje te pozostają w sferze domysłów. Brak innych podobnych znalezisk w regionie nakazuje ostrożność, ale podkreśla również znaczenie tego odkrycia.
Nowy element układanki Lucus Augusti
Znalezisko to dołącza do innych dowodów świadczących o bogactwie symbolicznym rzymskich społeczności północno-zachodniej części półwyspu. Lucus Augusti, jedno z najważniejszych miast prowincji Gallaecia, posiada bogate dziedzictwo funerarne, w którym nieustannie mieszają się elementy lokalne i rzymskie. Skamielina może reprezentować synkretyczną praktykę kulturową, w której tradycje lokalne przeplatają się z zwyczajami importowanymi z Rzymu, oferując bardziej zróżnicowany obraz mieszania się religii i symboliki w prowincjach Imperium. Grobowiec, w którym znaleziono trylobita, staje się w ten sposób mikrokosmosem tego dialogu kulturowego.
Dla autorów badania najbardziej znaczącym aspektem znaleziska nie jest sama skamielina, ale gest ludzki, który ona reprezentuje. Umieszczenie tak niezwykłego przedmiotu w grobie oznacza decyzję pełną intencji, nawet jeśli jej kulturowe znaczenie zaginęło w mrokach czasu. W tym sensie archeologia nie tylko rekonstruuje chronologię, ale także sposoby myślenia, światopogląd i relacje z otaczającym światem. Skamielina trylobita staje się tym samym oknem na idee starożytnych Rzymian dotyczące śmierci, życia pozagrobowego i ukrytych mocy natury. Badania są nadal w toku, a nowe odkrycia mogą pozwolić na lepsze zrozumienie symboliki tych niezwykłych przedmiotów.